رخساره‎های کانسنگ، پهنه‎بندی دگرسانی و شرایط فیزیکوشیمیایی تشکیل کانسار سولفید توده‎ای مس- روی- نقره نوع بشی (Besshi-type) بوانات (جیان)، استان فارس

کانسار سولفید توده‎ای آتشفشان‌زاد مس- روی- نقره نوع پلیتیک مافیک یا Besshi بوانات (جیان) در پهنه سنندج- سیرجان جنوبی و در منطقه بوانات قرار دارد. کانه‌زایی به‌صورت دو افق چینه‌شناسی کانه‌دار در توالی آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده مجموعه سوریان و در گستره‌ای به طول بیش از 35 کیلومتر به‌صورت ناپیوسته رخ داده است. به‌طور کلی از دید چینه‌شناسی از کمرپایین به کمربالا، 4 رخساره کانسنگ در پیکره‌های معدنی کانسار بوانات تشخیص داده شد که عبارتند از 1) رخساره رگه- رگچه‌ای یا استرینگر (stringer)؛ 2) رخساره مجموعه دهانه‌ای (vent complex)؛ 3) رخساره ماده معدنی لایه‎ای- نواری (bedded-banded)؛ 4) رسوبات گرمابی- بروندمی آهن و منگنزدار (hydrothermal-exhalative sediments). مواد معدنی دارای بافت و ساخت گوناگون اولیه و ثانویه هستند؛ هر چند که بیشتر ساخت و بافت‎های اولیه در طی دگرگونی و دگرشکلی از بین رفته‌اند. بافت‌های اولیه باقیمانده شامل بافت‌های توده‌ای و نیمه‌توده‌ای، نواری، برشی، دانه‌پراکنده و رگه- رگچه‌ای هستند. در رخساره استرینگر و به‎ویژه رخساره مجموعه دهانه‎ای، کالکوپیریت جانشین دیگر کانی‌ها به‎ویژه پیریت شده است که نشان‌دهنده هجوم یک سیال داغ غنی از مس به ماده معدنی توده‌ای غنی از پیریت بوده و به نام فرایند پالایش پهنه‎ای (zone refining) معروف است. در کانسار بوانات پهنه‌بندی فلزی و کانی‌شناسی نیز دیده می‌شود. انواع دگرسانی ها در کانسار بوانات به ترتیب از مرکز کانه زایی به سمت کناره ها عمدتا" شامل سیلیسی، کوارتز-کلریتی، کلریتی، کلریتی- کربناتی و کلریتی-سریسیتی بوده که پهنه بندی واضحی دارند. بر اساس مطالعات الکترون میکروپروب (EPMA)، کلریت‎های کمرپایین از نوع غنی از آهن می‌باشند. وجود مقادیر زیاد پیروتیت در کانسار بوانات می‎تواند به دلیل فوگاسیته پایین اکسیژن و گوگرد، و وجود کلینوکلر زیاد در پهنه‎های دگرسانی نیز می‎تواند نشان‎دهنده pH پایین (میان 3/4 و 3/5) برای سیال کانه ساز باشد. مقادیر زیاد مس و روی و مقادیر کم سرب در کانسار بوانات و نتایج مطالعات میانبارهای سیال روی رگه‌های کوارتزی کانه‌دار پهنه استرینگر، نشان‌دهنده بالا بودن دمای سیال کانه‌ساز (300 تا 350 درجه سانتی‌گراد) است. بر پایه مطالعات انجام گرفته، سیال کانه‌ساز در بوانات از نوع سیال‌های داغ، احیایی و اسیدی بوده که وارد حوضه‌های محبوس دریایی شده و مواد معدنی از آن نهشته شده است.